Điểm lại những đại dịch làm thay đổi lịch sử loài người

Lịch sử đã chứng kiến ​​một số đại dịch thực sự tàn khốc đã giết chết hàng trăm ngàn đến hàng triệu người, hãy cũng nhìn lại top 11 dịch bệnh kinh hoàng làm thay đổi lịch sử thế giới.

1. Dịch hạch – Cái chểt đen (The Black Plague, 1350)

Xuất hiện lần đầu tiên vào năm 541 sau Công nguyên, bệnh dịch hạch đã cản trở tham vọng thống nhất đế chế La Mã của Hoàng đế Justinian. Lần thứ hai xuất hiện của dịch bệnh được đặt tên “Cái chết đen” khi gây ra sự tử vong của 75 triệu người (1/3 dân số thế giới lúc bấy giờ, năm 1350).

Được ghi nhận bắt nguồn từ châu Á, mầm bệnh sau đó theo đoàn người di cư, thương nhân về phía Tây rồi lan sang khắp châu Âu, châu Phi một cách nhanh chóng.

Chỉ trong ba năm từ 1347 tới 1350, số nạn nhân tử vọng nhiều tới nỗi chính quyền bất lực trong việc xử lí các thi thể, khiến chúng bị thối rữa bốc mùi hôi thối khắp nơi.

Ước tính, hơn 25 triệu người châu Âu đã thiệt mạng trong The Black Plague. Dịch bệnh khiến Anh và Pháp đình chiến tạm thời vì không thể kiểm soát được sự lây lan. Dịch hạch đã giết chết 1/3 dân số nước, để lại sự thâm hụt lao động và binh sĩ nghiêm trọng.

Bức tranh “Miniature” của hoạ sỹ Pierart dou Tielt miêu tả cảnh người dân ở Tournai (Bỉ) chôn cất các nạn nhân của dịch bệnh Cái chết đen. (Nguồn: Wikipedia)

2. Thời kì trao đổi Columbus (1492)

Theo sau cuộc đặt chân lên Bắc Mỹ vào cuối thế kỉ XV của Christopher Columbus, người Tây Ban Nha xuất hiện tại vùng Caribbean đã mang theo những căn bệnh truyền nhiễm châu Âu tới “Tân lục địa” bao gồm bệnh sởi, đậu mùa và nhiều dịch bệnh khác. Do chưa từng mắc những căn bệnh trên nên thổ dân bản địa không có sẵn kháng thể miễn dịch, kết quả, gần 90% dân số ở phía Bắc và Nam Caribbean đã thiệt mạng.

Khi Columbus đặt chân tới châu Mỹ, ước tính có khoảng 60,000 người Taino sinh sống tại đây. Sau 50 năm, đến năm 1948, dịch bệnh đậu mùa từ những nô lệ châu Phi đã đẩy con số này xuống dưới 500 người. Đế chế Aztec cũng là nạn nhân khi đã bị tận diệt vào năm 1520 bởi lí do tương tự.

Một nghiên cứu độc lập khác được thực hiện năm 2019 kết luận hơn 56 triệu người bản địa châu Mỹ đã thiệt mạng vào thế kỉ XVI-XVII do các dịch bệnh được mang đến lục địa này bởi người châu Âu và châu Phi.

3. Đại dịch tả lần thứ nhất (1817)

Bức tranh biếm họa được xuất bản trong trận dịch tả ở London năm 1866. Tác phẩm này dựa trên giả thuyết của nhà dịch tễ học người Anh John Snow, người đã liên kết dịch bệnh tả với nước thải thấm vào mạch nước ngầm, năm 1866. (Nguồn: Environment & Society)

Dịch bệnh bắt nguồn từ vùng châu thổ sông Hằng, nơi mật độ dân cư đông đúc năm 1817, sau đó nhanh chóng bùng phát từ Bengal, lan sang Ấn Độ, Trung Quốc và vùng biển Caspian thông qua nguồn nước bị nhiễm khuẩn tả. Tới năm 1954, dịch bệnh lan rộng khắp châu Âu và chỉ được ngăn lại khi người dân được hướng dẫn sử dụng nguồn nước mới, vệ sinh hơn thay cho nguồn nước ô nhiễm.

Căn bệnh này đã cản trở cuộc hành quân của tướng Hannibal (nhà chiến thuật quân sự tài ba người Carthage), khi 50.000 binh lính bị mắc bệnh do sử dụng nguồn nước bị nhiễm khuẩn tả.

Năm 1855, lần đầu tiên giới y học đã chế tạo ra vaccine, nhưng kể từ khi ca bệnh đầu tiên xuất hiện đến nay, loài người vẫn phải trải qua 7 lần đại dịch tả.

Tới ngày nay, dịch tả vẫn lây nhiễm khoảng 1.3 tới 4 triệu người, và số người tử vong ước tình từ 21,000 tới 143,000 người mỗi năm.

Vì dịch tả gây ra do ăn phải thức ăn hoặc uống nước bị nhiễm một loại vi khuẩn nhất định nên nó có ảnh hưởng rất lớn đến các quốc gia có nên kinh tế yếu kém, trình độ dân trí thấp, điều kiện vệ sinh và hệ thống y tế kém. Trong khi đó, các nước giàu có, hệ thống xử lý nước sạch và vệ sinh hơn gần như không lo lắng về bệnh dịch.

4. Đại dịch sởi (thế kỉ IXX – XX)

Theo những ghi chép sớm nhất từ năm 804, một trận đại dịch giết chết gần 60,000 người dân của Vương quốc Ba Tư (Iran ngày nay) có những triệu chứng tương tự bệnh sởi. Tới năm 1848 và 1875, những đợt bùng phát dịch sởi giết chết 1/3 dân số Hawaii và đảo quốc Fiji. Trong Thế chiến thứ Nhất, người ta ghi nhận 12,000 người Pháp, và khoảng 48,000 binh lính của cả hai phe Đồng minh và Đế quốc tử vong do các biến chứng của dịch sởi.

99% dân số công đảo Greenland (Đan Mạch) cũng nhiễm sởi vào 1951. Cho tới trước năm 1963 khi vaccine ngừa sởi được phát minh, ước tính đã có khoảng 250 triệu người trên toàn thế giới chết vì căn bệnh này.

Năm 2019, một lần nữa dịch này bùng lên tại các quốc gia như Mỹ, châu Âu, Philippines.

5. Đại dịch hạch lần 3 (1855)

Sau “Cái chết đen” – 1350, một lần nữa dịch hạch lại bùng lên ở qui mô rộng lớn. Nguyên nhân được xác định do mầm bệnh kí sinh trên chuột và bọ có nguồn góc từ Vân Nam – Trung Quốc, sau khi bùng phát tại nhiều tỉnh lớn của nước này đã lan sang Ấn Độ

Đại dịch này được cho là một trong nhưng nguyên nhân gây nên các cuộc nổi dậy Panthay (1856–1873) và Taiping (1850-1864) chống lại sự cai trị của triều đình Mãn Thanh, hay cuộc nổi dậy chống lại sự đàn áp của người Anh ở Ấn Độ.

Thiệt hại của lần bùng dịch hạch thứ 3 là khoảng 15 triệu ca tử vong, trong đó riêng tại Ấn Độ, con số này là 10 triệu.

6. Cúm Nga (1889)

Tờ Le Petit Parisien đã đăng hình minh hoạ tình dịch cúm Nga tại Paris (Pháp) trên ấn bản ra ngày12/1/1890. (Nguồn: Circulating Now)

Được báo cáo đầu tiên tại Bukhara và Uzbekistan, vào tháng 5 năm 1889 sau đó lần lượt lãnh thỗ Nga, bờ Tây lục địa già và tới Bắc Mỹ vào tháng 12 cùng năm. Sau đó dịch lan nhanh tới Nam Mỹ, Ấn Độ và Úc trong năm 1890. Cúm Nga có mức tấn công nhanh và tỉ lệ tử vong cao khi là nguyên nhân hơn 1 triệu người chết.

Các nghiên cứu sau này chỉ ra chủng virus H3N8 và H2N2 của cúm A là tác nhân của dịch bệnh này.

7. Cúm Tây Ban Nha (1918 – 1919)

Sau “Cái chết đen” thì có lẽ dịch cúm Tây Ban Nha là đại dịch khiến Thế giới chịu tổn thất nặng nề nhất. Xuất hiện đầu tiên vào tháng 3 năm 1918 trong một trại lính của Hoa Kỳ tại Camp Funston, Kansas, trong vòng 6 tháng tiếp theo, nó lan rộng ra toàn lục địa và cả thế giới và lây nhiễm cho 1/3 dân số toàn cầu lúc bấy giờ – ước tính 500 triệu người. Một đại dịch chết chóc nhất lịch sử!

Cúm Tây Ban Nha kết thúc nhanh như khi bắt đầu bởi nó biến mất chỉ sau 18 tháng. Thời gian ngắn ngủi ấy kịp cướp đi hơn 50 triệu người trên toàn thế giới. Trong đó có 250.000 người ở Anh, 400.000 người ở Pháp, 676.000 người ở Mỹ, 400.000 người ở Nhật Bản, 17 triệu người Ấn Độ (tương đương 6% dân số nước này), 138.000 người Ai Cập (tương đương 10% dân số), 1,5 triệu người ở Indonesia…

8. Dịch SARS (2002)

SARS là một chứng bệnh hô hấp ở con người gây ra bởi loại virus mang tên SARS-CoV, một chủng của Coronavirus. Khởi đầu bởi một bệnh nhân người Trung Quốc vào tháng 11/2002, chỉ trong vài tháng SARS lây lan nhanh chóng ra toàn cầu với 37 quốc gia ghi nhận có bệnh nhân nhiễm SARS.

Trong thời gian hoành hành trước khi bị dập tắt vào tháng 7 năm 2003, có tới 774 trường hợp tử vong trên 8422 trường hợp nhiễm, tỉ lệ tử vong lên tới 10.9%. Sự nguy hiểm của SARS-CoV không dừng lại khi thế giới không ghi nhận ca nhiễm nào từ 2004, bởi SARS vẫn tồn tại, tiềm ẩn trong khối tự nhiên (quần thể động vật) và có khả năng tái phát. Coronavirus phiên bản SARS-CoV-2 đang là tác nhân của dịch Covid-19 khiến lũng đoạn kinh tế – xã hội toàn cầu năm 2020.

9. Dịch cúm H1N1 (2009)

Đại dịch cúm 2009 hay còn gọi là cúm H1N1 hay cúm heo bùng phát lần đầu ở Mexico vào tháng 3 năm 2009. Chỉ trong vài tháng tiếp theo, các ca nhiễm bệnh liên tục ghi nhận tại Hoa Kỳ, Canada, Anh, Tây Ban Nha rồi sau đó là New Zealand. Ngày 11 tháng 6 năm 2009, WHO đã công bố đại dịch cúm toàn cầu và nâng cấp báo động lên cấp 6.

Đại dịch lan nhanh trên 214 quốc gia, khiến 18,000 người thiệt mạng trên tổng số 575,000 ca nhiễm bệnh.

10. MERS (2012)

Dịch MERS hay còn gọi là Hội chứng hô hấp cấp Trung Đông xuât phát nguồn từ lạc đà Trung Đông sau đó lan rộng và có mặt tại 25 quốc gia trong 2012. Trong thời gian lây lan, Hàn Quốc được coi là ổ dịch khi có tới 95 ca nhiễm và 7 ca tử vong. Theo thống kê của WHO, có 442 người chết trên tổng số 1,179 ca nhiễm virus MERS, tỉ lệ tử vong cực cao: 37.5%.

11. Ebola

Dịch bệnh do Virus Ebola gây ra, còn được gọi là sốt xuất huyết Ebola. Dịch bệnh từng xuất hiện năm 1976 tại Tây Phi, gây tỉ lệ tử vong lên tới 88% tại Công-gô khi 280 người chết trong số 318 người nhiễm. Con số ghi nhận ở Sudan là 151/284.

Năm 2014, một lần nữa dịch bệnh bùng phát tại các nước Tây Phi, lần này nó giết chết tới 3,439 trển tổng số 7,497 trường hợp nhiễm bệnh, theo WHO, tỉ lệ tử vong 46.4%.

Hiện tại chưa có vaccine hiệu quả phòng ngừa Ebola, và sự nguy hiểm của Ebola Virus còn nằm ở khả năng tái phát đột ngột đánh lừa nhiều hệ thống y tế tiên tiến. Các nhà khoa học vẫn đang đẩy mạnh công tác nghiên cứu vaccine phòng trừ dịch bệnh này.

12. COVID-19

Cúm Vũ Hán, hay được WHO đặt tên chính thức là dịch Covid-19 khởi nguồn từ thành phố Vũ Hán thuộc Hồ Bắc – Trung Quốc đang là nỗi kinh hoàng của toàn cầu. Ngoài vấn đề sức khoẻ cộng động được đặt lên mức cảnh báo cao nhất, đại dịch đang là tác nhân ảnh hưởng sâu rộng tới kinh tế thế giới khi chuỗi cung ứng đình trệ, tổng cầu thế giới sụt giảm nghiêm trọng và các kế hoạch kinh doanh của những tập đoàn lớn tới các doanh nghiệp nhỏ đều phải gác lại.

Tính tới thời điểm 30/3/2020, dịch bệnh được ghi nhận ở trên 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, hơn 700,000 ca nhiễm bệnh và gần 34,000 ca tử vong. Mọi hoạt động kinh tế, giao thông, sinh hoạt của người dân trên toàn thế giới gần như tê liệt.

Originally posted 2024-01-23 20:18:16.